Przetwornik i czujnik to powiązane, ale odrębne urządzenia w dziedzinie systemów pomiarowych i sterujących. Przetwornik to urządzenie, które przekształca jedną formę energii lub wielkości fizycznej w inną. Może przekształcać różne rodzaje energii, takie jak elektryczna, mechaniczna, termiczna lub optyczna, na sygnały, które można zmierzyć lub wykorzystać do celów kontrolnych. Na przykład przetwornik mikrofonowy przekształca fale dźwiękowe (energię mechaniczną) w sygnały elektryczne. Natomiast czujnik wykrywa i reaguje na bodźce fizyczne, takie jak światło, ciepło, ciśnienie lub ruch, generując sygnał wyjściowy. Czujniki stanowią podzbiór przetworników, które przede wszystkim przekształcają określony bodziec fizyczny w mierzalny sygnał.
W niektórych kontekstach przetwornik można nazwać czujnikiem, zwłaszcza gdy jest specjalnie zaprojektowany do wykrywania i pomiaru wielkości fizycznej lub bodźca. Na przykład przetwornik temperatury, który przetwarza zmiany temperatury na sygnały elektryczne, można również nazwać czujnikiem temperatury. Termin „czujnik” jest często używany w bardziej specjalistycznym znaczeniu do opisania przetworników zaprojektowanych do reagowania na określone parametry fizyczne i pomiaru ich, podczas gdy „przetwornik” obejmuje szerszą gamę urządzeń przekształcających energię z jednej postaci w drugą.
Nie wszystkie przetworniki można uznać za czujniki, szczególnie te, które nie wykrywają konkretnie bodźca fizycznego lub parametru. Na przykład silnik elektryczny można uznać za przetwornik, ponieważ przekształca energię elektryczną w ruch mechaniczny, ale nie działa jako czujnik, ponieważ nie wykrywa bodźca fizycznego i nie zapewnia odpowiedniego sygnału wyjściowego powiązanego z tym bodźcem.
Przykładem przetwornika jest tensometr, który przetwarza odkształcenie mechaniczne (odkształcenie) na sygnał elektryczny. Kiedy tensometr jest przymocowany do konstrukcji podlegającej odkształceniu, takiej jak most lub skrzydło samolotu, powoduje zmianę rezystancji elektrycznej proporcjonalną do odkształcenia. Tę zmianę rezystancji można zmierzyć i wykorzystać do określenia wielkości odkształcenia doświadczanego przez konstrukcję, dostarczając cennych informacji do monitorowania stanu konstrukcji i zastosowań związanych z pomiarem obciążenia.
Podstawowa różnica między czujnikiem a elektrodą polega na ich odpowiednich funkcjach i zastosowaniach. Czujnik to urządzenie, które wykrywa bodziec fizyczny i reaguje na niego, wytwarzając sygnał wyjściowy. Przekształca bodziec w mierzalny sygnał, taki jak napięcie elektryczne, prąd lub zmiana rezystancji. Czujniki są szeroko stosowane w różnych gałęziach przemysłu i zastosowaniach do celów monitorowania, sterowania i pomiarów.
Z drugiej strony elektroda jest materiałem przewodzącym (często metalem), który służy do kontaktu z niemetalową częścią obwodu (taką jak elektrolit lub półprzewodnik). Elektrody są używane głównie w zastosowaniach elektrycznych i elektrochemicznych, gdzie ułatwiają przepływ ładunku elektrycznego lub prądu pomiędzy elektrodą a materiałem niemetalicznym. Chociaż elektrody mogą stanowić część czujnika, na przykład czujników elektrochemicznych, gdzie ułatwiają reakcję chemiczną niezbędną do wykrywania, same w sobie nie wykrywają bodźca fizycznego ani nie reagują na bodziec fizyczny w taki sam sposób jak czujniki. Dlatego kluczowe rozróżnienie polega na roli i funkcji: czujniki wykrywają bodźce i wytwarzają sygnały, podczas gdy elektrody ułatwiają połączenia elektryczne lub reakcje.