Bir transistör ve değişken bir direnç (reosta veya potansiyometre gibi) elektronik devrelerde temelde farklı işlevlere hizmet eder. Transistör, öncelikle elektrik sinyallerinin yükseltilmesi ve değiştirilmesi için kullanılan yarı iletken bir cihazdır. Üç terminali vardır: verici, taban ve toplayıcı ve verici ile toplayıcı terminalleri arasındaki akım akışını düzenleyen baz terminaline uygulanan akım veya voltajın kontrolüne dayalı olarak çalışır. Buna karşılık, değişken bir direnç, direnç değerinin manuel veya otomatik olarak ayarlanmasına olanak tanır; bu, genellikle bir dirençli eleman boyunca direnci değiştirmek için kayan bir kontak (silecek) kullanılarak yapılır.
Bir transistör ile direnç arasındaki temel fark, işlevselliklerinde ve devreler içindeki çalışmalarında yatmaktadır. Bir transistör, sinyalleri yükseltebilen veya bir anahtar görevi görebilen, kontrol terminalindeki (iki kutuplu bağlantı transistörlerinin tabanı) girişe dayalı olarak devre boyunca akım akışını kontrol edebilen aktif bir bileşendir. Buna karşılık direnç, akım akışını sınırlayan, elektrik enerjisini ısı olarak dağıtan ve terminalleri boyunca belirli bir direnç değerini koruyan pasif bir bileşendir.
Bir direnç ile değişken bir direnç arasındaki temel fark, direnci ayarlama yeteneklerinde yatmaktadır. Bir direnç değişmeyen sabit bir direnç değerine sahipken, değişken bir direnç (reostat veya potansiyometre gibi) direncin belirli bir aralıkta ayarlanmasına izin verir. Değişken dirençler voltaj seviyeleri veya akım akışı gibi devre parametrelerini kontrol etmede esneklik sağlarken, sabit dirençler tutarlı devre çalışması için kararlı direnç değerleri sağlar.
Transistörler ve dirençler elektronik devrelerde farklı roller üstlenirler. Transistör, sinyalleri yükseltebilen veya giriş sinyallerine göre akımları açıp kapatabilen aktif bir yarı iletken cihazdır. Diğer terminalleri arasındaki akım akışını modüle eden tabanına (iki kutuplu bağlantı transistörleri için) uygulanan bir kontrol sinyali kullanarak çalışır. Buna karşılık direnç, akım akışını sınırlayan ve elektrik enerjisini ısı olarak dağıtan, devrede sabit bir direnç değeri sağlayan pasif bir bileşendir.
Bazı durumlarda, özellikle değişken direncin veya akım akışı üzerinde kontrolün gerekli olduğu uygulamalarda, devre tasarımında bir direncin yerine bir transistör kullanılabilir. Transistörler, dirençlere benzer şekilde davrandıkları ve kontrol terminallerine (iki kutuplu bağlantı transistörleri için taban) uygulanan giriş sinyaline bağlı olarak değişken direnç sundukları doğrusal bir bölgede çalıştırılabilir. Bununla birlikte, transistörler tam olarak dirençler gibi çalışmaz ve dirençlerin yerine kullanıldığında devre tasarımında ek karmaşıklığa veya hususlara neden olabilir.
Değişken bir direnç ve bir reosta esas olarak aynı tipte bir bileşendir ve her ikisi de direncin belirli bir aralıkta manuel olarak ayarlanmasına olanak tanır. “Reostat” terimi genellikle, tipik olarak dirençli bir eleman boyunca kayan bir kontak (silecek) yoluyla direnci ayarlayarak akım akışını kontrol etmek için kullanılan değişken dirençleri tanımlamak için kullanılır. Reostatlar gibi değişken dirençler, ses seviyesi kontrolleri, dimmer anahtarları ve ayar devreleri gibi akım veya voltaj seviyeleri üzerinde hassas kontrolün gerekli olduğu devrelerde uygulama alanı bulur.
Transistörler, değişken direnç özellikleri sergiledikleri belirli bir modda çalıştırılarak direnç olarak kullanılabilir. Örneğin, iki kutuplu bağlantı transistörlerinde (BJT’ler), transistör, voltaj kontrollü bir akım kaynağı gibi davrandığı aktif bölgede öngerilimlendirilebilir ve çalıştırılabilir. Taban akımını veya voltajı ayarlayarak, kollektör-verici direnci (dinamik direnç olarak bilinir) değiştirilebilir ve transistörün değişken bir direnç olarak işlev görmesine izin verilir. Bu yetenek, transistörün direncinin sinyal amplifikasyonunu veya zayıflamasını kontrol etmek için modüle edilebildiği amplifikatörler gibi uygulamalarda kullanılır.
