Elektronik bağlamında direnç, bir devredeki elektrik akımının akışını kısıtlayan veya sınırlayan pasif iki terminalli bir bileşendir. Elektron akışını ne kadar engellediğini belirleyen, ohm (Ω) cinsinden ölçülen belirli bir direnç değerine sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. Dirençler, akım akışını kontrol etmek, voltaj seviyelerini ayarlamak, voltajları bölmek, transistörlerde ve amplifikatörlerde öngerilim sağlamak ve bileşenleri aşırı akımdan korumak dahil olmak üzere çeşitli amaçlarla elektronik devrelerde yaygın olarak kullanılan temel bileşenlerdir.
Direncin tanımı, bir elektrik devresine direnç katan pasif bir elektronik bileşendir. Direnç, elektrik akımı akışına karşı muhalefetin ölçüsüdür ve dirençler, direnç değerleri, toleransları (nominal değerden sapma) ve güç değerleri (hasar vermeden dağıtabilecekleri maksimum güç) ile karakterize edilir. Akımı kontrol etmek, sinyal seviyelerini ayarlamak ve içinden akım geçerken elektrik enerjisini ısıya dönüştürerek elektrikli cihazların ve sistemlerin düzgün çalışmasını sağlamak için elektronikte gereklidirler.
Dirençler elektronik ve elektrik mühendisliğinde çok çeşitli uygulamalar için kullanılır. Öncelikle akım akışını sınırlamak, voltaj seviyelerini kontrol etmek ve elektronik devrelerdeki sinyal seviyelerini ayarlamak için kullanılırlar. Örneğin dirençler, belirli bir giriş voltajından belirli çıkış voltajları üretmek için voltaj bölücülerde yaygın olarak kullanılır. Ayrıca LED’leri ve diğer bileşenleri aşırı akımdan korumak için akım sınırlayıcı görevi de görürler. Ek olarak dirençler, zamanlama devrelerinde, filtrelerde, osilatörlerde ve elektriksel parametrelerin hassas kontrolünün gerekli olduğu çeşitli sinyal işleme uygulamalarında çok önemlidir.
Bir devredeki direncin bir örneği, LED’den akan akımı sınırlamak için bir LED’e seri olarak bağlanan 1 kΩ (1000 ohm) direnç olabilir. Bu konfigürasyonda direnç, LED’in belirlenen limitler dahilinde çalışması için doğru miktarda akım almasını sağlayarak aşırı akım nedeniyle yanmasını önler. Dirençlerin direnç değerleri, devrenin ve ilgili bileşenlerin özel gereksinimlerine bağlı olarak bir ohm’un kesirlerinden milyonlarca ohm’a kadar geniş bir aralıkta değişebilir.
Dirençler yapılarına ve malzeme bileşimlerine göre çeşitli tiplerde gelir. Yaygın tipler arasında karbon bileşimli dirençler, metal film dirençler, tel sargılı dirençler ve değişken dirençler (potansiyometreler) bulunur. Karbon bileşimli dirençler, belirli direnç değerlerine ulaşmak için karbon ve seramik karışımı kullanır ve genel amaçlı uygulamalar için uygundur. Metal film dirençleri, seramik bir alt tabaka üzerinde biriken ince bir metal tabakası nedeniyle daha fazla stabilite ve hassasiyet sunar. Tel sargılı dirençler, yüksek güç dağıtma özellikleri sağlayan, seramik bir çekirdeğin etrafına sarılmış dirençli bir telden oluşur. Değişken dirençler veya potansiyometreler, ayarlanabilir direnç değerlerine izin verir ve devrelerde ayarlama veya kalibrasyon amacıyla kullanılır. Her direnç tipinin kendine has avantajları vardır ve eldeki uygulama için gereken hassasiyet, güç taşıma kapasitesi, sıcaklık katsayısı ve stabilite gibi faktörlere göre seçilir.