Blikseminslag treft een bliksemafleider (of overspanningsafleider) vanwege het ontwerp en het doel ervan in elektrische systemen. Bliksemafleiders worden op constructies geïnstalleerd om ze tegen blikseminslagen te beschermen door een pad met lage impedantie naar aarde te bieden voor de elektrische energie van de bliksem. Bliksem heeft de neiging het hoogste punt of de weg met de minste weerstand naar de grond te treffen. Wanneer de bliksem een constructie nadert, zijn het ontwerp en de plaatsing van de bliksemafleider erop gericht de elektrische stroom van de blikseminslag naar de grond aan te trekken en veilig te geleiden, waardoor schade aan het gebouw of de apparatuur die op de afleider is aangesloten, wordt voorkomen.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, trekken bliksemafleiders geen bliksem aan. In plaats daarvan is hun doel het bieden van een voorkeurspad voor de blikseminslag om de elektrische energie veilig in de grond af te voeren. Bliksem treft doorgaans structuren of objecten die hoog zijn of scherpe randen hebben, waardoor bliksemafleiders uiteraard gevoelig zijn voor inslagen vanwege hun plaatsing op daken of hoge punten. De effectiviteit van een bliksemafleider ligt in zijn vermogen om de enorme elektrische energie van een blikseminslag onschadelijk naar de grond te geleiden, waardoor de constructie en de inzittenden worden beschermd tegen mogelijke schade en gevaar.
Bliksemafleiders, of bliksemafleiders, werken op basis van het principe dat ze een voorkeurspad bieden voor blikseminslagen om hun elektrische energie veilig naar de grond te ontladen. Een bliksemafleider is doorgaans een metalen staaf of geleider die op het hoogste punt van een constructie is geïnstalleerd en via een geleider met de grond is verbonden. Wanneer de bliksem nadert, vormen de staaf en het daarmee verbonden systeem een pad met lage impedantie waar de elektrische lading van de bliksem kan volgen, waardoor deze effectief weggeleid wordt van de gevoelige componenten van de constructie en het risico op schade of letsel wordt verminderd.
Een bliksemafleider (of overspanningsafleider) functioneert door overmatige spanningspieken, zoals veroorzaakt door blikseminslagen of schakelhandelingen, snel naar de grond te leiden. De afleider bestaat doorgaans uit een reeks metaaloxidevaristoren (MOV’s) of andere halfgeleidercomponenten die zijn verbonden tussen de voedingslijn en aarde. Onder normale bedrijfsomstandigheden heeft de afleider een hoge impedantie en geleidt hij geen stroom. Wanneer een spanningsstoot echter een bepaalde drempel overschrijdt, zoals tijdens een blikseminslag, houdt de afleider de piek vast door geleidend te worden, waardoor de overtollige stroom veilig naar aarde wordt geleid en daardoor aangesloten apparatuur tegen schade wordt beschermd.
Als een overspanningsafleider rechtstreeks wordt getroffen door een blikseminslag, hangt de effectiviteit ervan bij het beschermen van aangesloten apparatuur af van verschillende factoren, waaronder de omvang van de blikseminslag en de ontwerpspecificaties van de overspanningsafleider. In sommige gevallen kan een overspanningsafleider schade oplopen of defect raken als de blikseminslag zijn nominale capaciteit overschrijdt of als de stroomstoot uitzonderlijk krachtig is. Moderne overspanningsafleiders zijn ontworpen om pieken met hoge energie op te vangen, maar een directe blikseminslag kan zelfs de meest robuuste overspanningsbeveiligingssystemen overweldigen. De juiste installatie en het juiste onderhoud van overspanningsbeveiligingsapparatuur zijn van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat ze de impact van blikseminslagen en andere elektrische overspanningen op gevoelige elektronische apparatuur effectief kunnen beperken.